by Wraz z wiekiem kobieca płodność słabnie, jednak po 40. roku życia zapłodnienie nadal jest możliwe. Warto dobrze zaplanować ten czas i przemyśleć kwestię doboru antykoncepcji, aby zmniejszyć ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę. Jaką metodę antykoncepcyjną wybrać i jakie tabletki będą najlepsze dla kobiet 40+?
Antykoncepcja po 40. roku życia: dlaczego jest konieczna?
Lekarze wskazują, że po 30. roku życia rozpoczyna się proces starzenia się jajników, który przyspiesza po 35. roku życia, a to powoduje obniżenie płodności. Warto też wiedzieć, że wiek kobiety ma wpływ nie tylko na zdolność zapłodnienia, lecz także na prawidłowy rozwój zarodka. Dlatego po czterdziestce należy szczególnie zadbać o ochronę przed nieplanowaną ciążą, która mogłaby nieść ryzyko zagrożeń i powikłań medycznych, takich jak:
- cukrzyca ciążowa;
- nadciśnienie ciążowe;
- poronienie;
- przedwczesny poród;
- ryzyko opóźnionego rozwoju płodowego, wady genetyczne u dzieci;
- wzrost ryzyka obumarcia płodu.
Na szczęście przy dobrze zaplanowanej i prowadzonej ciąży wiele kobiet w wieku 40+ nie doświadcza tych problemów. Ważne jest jednak, aby w kwestiach dotyczących płodności i antykoncepcji regularnie konsultować się z lekarzem.
Skuteczna antykoncepcja po 40. roku życia
Konsultacje z ginekologiem będą konieczne do monitorowania płodności powyżej 40. roku życia oraz ustalenia najskuteczniejszych i najbezpieczniejszych metod ochrony przed nieplanowaną ciążą. Lekarz może wystawić skierowanie na badanie stężenia hormonów FSH i estradiolu (hormon z grupy estrogenów) w celu oceny szans na zapłodnienie. Wzrost stężenia FSH jest powiązany z procesem zanikania pęcherzyków jajnikowych, a przy jednoczesnym spadku estrogenów może wskazywać na rozpoczęcie u kobiety okresu okołomenopauzalnego. Jeśli jednak krwawienia miesięczne nie ustały przynajmniej na 12 miesięcy od ostatniej miesiączki, nie można mówić o menopauzie i całkowitym wygaszeniu płodności.
Przeczytaj więcej o nowoczesnej antykoncepcji po 40.>>
Jakie metody antykoncepcji są dostępne dla kobiet po 40. roku życia?
- prezerwatywy – są najtańszą i najbardziej dostępną metodą, ale mogą być mniej komfortowe. Istnieje też ryzyko ich nieprawidłowego założenia lub pęknięcia;
- środki plemnikobójcze – mają niższą skuteczność, dlatego często stosowane są wraz z prezerwatywami;
- tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe i jednoskładnikowe – uznawane za jedną z najskuteczniejszych i łatwych do stosowania metod. Rodzaj tabletki dobiera lekarz po przeprowadzonych badaniach i wywiadzie. Dla dojrzałych kobiet, które są obciążone genetycznie, mają problem związany z otyłością, palą papierosy czy z różnych względów nie mogą przyjmować estrogenu, bezpieczniejszą metodą jest tabletka jednoskładnikowa bez tego hormonu;
- wkładki wewnątrzmaciczne – zakładane przez lekarza. To metoda długoterminowa, która zapewnia ochronę przez około 3–5 lat;
- ringi antykoncepcyjne – elastyczne pierścienie, które umieszcza się w pochwie pierwszego dnia cyklu. Należy je wymieniać co 3 tygodnie z uwzględnieniem 7-dniowej przerwy na krwawienie z odstawienia. Mają wysoką skuteczność, ale mogą być mniej komfortowe w stosowaniu;
- plastry antykoncepcyjne – przykleja się je na suchą, czystą, nieowłosioną skórę i wymienia co 7 dni. Na skuteczność ma wpływ prawidłowe użycie;
- implanty – wszczepia się je pod skórę na wewnętrznej stronie ramienia. Implant wygląda jak mała, około 4-centymetrowa pałeczka, jest wykonany z tworzywa sztucznego i uwalnia progesteron. Zazwyczaj aplikuje się go na 3 lata;
- zastrzyki hormonalne z progesteronu – preparat jest dostępny na receptę, a zastrzyki wykonuje się w gabinecie zabiegowym co 3 miesiące. Po ostatnim zastrzyku ochrona utrzymuje się jeszcze przez 10 miesięcy.
Na wybór będą miały wpływ nie tylko osobiste potrzeby i preferencje, lecz także stan zdrowia oraz tryb życia. Kobiety, które nie mają nałogów (szczególnym zagrożeniem może być palenie papierosów), nie karmią piersią, mają prawidłową masę ciała, a w ich rodzinach nie stwierdzono zachorowalności na choroby zakrzepowe, udary, zawały, nowotwory i choroby reumatyczne, prawdopodobnie będą mogły korzystać ze wszystkich dostępnych metod.
Antykoncepcja po 40.: tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe
Do nowoczesnych metod antykoncepcyjnych należą tabletki jednoskładnikowe. Ich działanie jest oparte na progesteronie w różnych dawkach (można wyróżnić preparaty niskodawkowe i średniodawkowe), a nie – jak w przypadku tabletek dwuskładnikowych – jego kombinacji z estrogenem. Z tego względu są bezpieczniejsze dla kobiet, które:
- nie mogą zażywać estrogenu;
- karmią piersią;
- palą papierosy (nałóg powoduje zwiększenie ryzyka zakrzepicy);
- są po przebytym nowotworze piersi;
- mają cukrzycę ze zmianami naczyniowymi;
- cierpią na migreny z aurą w każdym wieku lub bez aury powyżej 35. roku życia;
- są objęte ryzykiem zakrzepicy;
- mają osteosklerozę;
- mają nadwagę lub otyłość;
- mają podwyższony cholesterol.
Zgodnie z Zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego kobiety należące do tych grup nie powinny przyjmować tabletek antykoncepcyjnych zawierających estrogen.
Tabletki jednoskładnikowe zawierają wytwarzany sztucznie progestagen, przez co są nie tylko bezpieczniejsze, lecz także skuteczne. Ich skuteczność jest porównywalna do metody dwuskładnikowej (wskaźnik Pearla na poziomie odpowiednio 0,14 i 0–1,26).
Antykoncepcja dla kobiety: inne metody
Oprócz tabletek istnieją inne metody antykoncepcji dla kobiet:
- Antykoncepcja dostępna bez recepty
Wśród ogólnodostępnych środków można wymienić – cieszące się jednak niewielką popularnością – prezerwatywy kobiece (ich skuteczność wynosi około 79%), jak również diafragmę, czyli błonę dopochwową, kapturek naszyjkowy oraz środki plemnikobójcze. Te ostatnie występują w postaci żeli, globulek dopochwowych i pianek. Mają skuteczność na poziomie około 71%, dlatego często łączy się je z innymi metodami antykoncepcyjnymi, np. prezerwatywami.
- Inne rodzaje antykoncepcji na receptę
Kobiety mogą zdecydować się także na metody długotrwałe, np. działające przez 3–5 lat wkładki z miedzią lub lewonorgestrelem. Uwalniają one hormony, które hamują owulację. Przy ich zwiększonych dawkach mogą nawet zatrzymać krwawienia. Środki te są dobierane i zakładane przez lekarza.
Podsumowanie
Dobór odpowiedniej, dopasowanej do wieku, stanu zdrowia i obciążeń metody antykoncepcyjnej to istotna kwestia, która powinna być skonsultowana z lekarzem. Dla kobiet po 40. roku życia najbardziej polecana, bo najbezpieczniejsza i najskuteczniejsza, będzie tabletka jednoskładnikowa, która nie zawiera estrogenu, bądź dwuskładnikowa z niewielką zawartością tego hormonu. Ginekolog może też zalecić inne metody, w każdej sytuacji są jednak wymagane badania oraz wywiad z pacjentką.
Piśmiennictwo:
- https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/134810/macura_sliwa_parametry_rezerwy_jajnikowej_2014.pdf?sequence=1&isAllowed=y (data dostępu 18 sierpnia 2023).
- https://www.poradnikzdrowie.pl/seks/antykoncepcja/antykoncepcja-bez-recepty-ktore-srodki-kupisz-bez-przepisu-lekarza-aa-3VV8-Yt8x-pQ6t.html (data dostępu 18 sierpnia 2023).
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej – stanowisko zespołu ekspertów. Ginekologia Polska 2014.
- Palacios S., Colli E., Regidor P.-A., Efficacy and cardiovascular safety of the new estrogen-free contraceptive pill containing 4 mg drospirenone alone in a 24/4 regime. BMC Women’s Health 2020; 20, numer artykułu 218.
